Każdemu oskarżonemu przysługuje prawo do obrony i korzystania z pomocy obrońcy, zgodnie z art. 6 Kodeksu postępowania karnego. Obrońca nie musi być jednak osobą ustanowioną z urzędu – każdy oskarżony może samodzielnie wyznaczyć swojego obrońcę, pod warunkiem że obrońcą będzie osoba do tego uprawniona (adwokat). W jaki sposób ustanawia się obrońcę w procesie karnym i jaka jest jego rola?

Jaka jest rola obrońcy w procesie karnym?

Oskarżony może korzystać z pomocy obrońcy już w ramach procesu przygotowawczego, a więc przed wniesieniem do sądu aktu oskarżenia. Zadaniem adwokata działającego w charakterze obrońcy, bez względu na to czy jest to osoba wyznaczona z urzędu, czy wybrana przez oskarżonego, jest działanie w jego interesie, tj. dążenie do uniewinnienia lub obniżenia wymierzonej mu kary. Obrońca podejmuje się czynności procesowych chroniących interesy osoby oskarżonej, a wiec może składać wnioski procesowe i dowody, które przemawiają na korzyść oskarżonego. Obrońca może zadbać też o zachowanie milczenia przez oskarżonego – zgodnie z prawem obrony bierne zachowanie nie może powodować negatywnych konsekwencji procesowych.

Ustanowienie obrońcy uprawnia go do działania w całym postępowaniu karnym, udziału we wszystkich czynnościach przeprowadzanych w ramach postępowania karnego, sprawdzania akt, gromadzenia dowodów i uczestnictwa w przesłuchaniach świadków, zadawania im pytań czy doradztwa dla oskarżonego. Adwokat będzie miał także możliwość załatwiania spraw związanych z zawarciem ugody i obustronną zgodą na zakończenie postępowania karnego. Należy zaznaczyć jednak przy tym, że uprawnienie obrońcy do działania możliwe jest jedynie w ramach postępowania I instancji. Jeśli Sąd wymaga osobistego udziału oskarżonego, obrońca nie może go zastąpić, ale może towarzyszyć oskarżonemu m.in. podczas składania wyjaśnień. Takie same uprawnienia posiada obrońca z urzędu.

Kto może zostać Twoim obrońcą w procesie karnym?

Formalny wymóg określający osoby, które mogą zostać obrońcami w procesach karnych wskazuje, że konieczne jest posiadanie przez nich właściwych kwalifikacji prawnych – obrońca musi być adwokatem lub radcą prawnym. Oskarżony nie musi obligatoryjnie korzystać z obrony i może zdecydować się na zrezygnowanie z niej, choć Kodeks postępowania karnego wskazuje na sytuacje, w których powołanie obrońcy jest konieczne.

Obowiązek taki zachodzi w sytuacji, gdy oskarżony jest nieletni, jest osobą głuchą, niemą lub niewidomą, a także gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego. Obrona jest konieczna również w sytuacjach, gdy Sąd uzna ją za niezbędną dla prowadzenia sprawy.

Obrońcą może zostać wyłącznie osoba postronna, nie będąca w żaden sposób związana z oskarżonym. Rolę obrońcy musi pełnić adwokat lub radca prawny wybrany przez oskarżonego lub obrońca z urzędu, który jest przyznawany na wniosek oskarżonego w sytuacji, gdy oskarżony nie ma obrońcy z wyboru lub nie jest w stanie ponieść kosztów ustanowienia własnej obrony. W obydwu przypadkach oskarżony ma prawo wyboru, czy obrońca jest ustanowiony dla całego postępowania, czy tylko w obrębie pojedynczej czynności w prowadzonej sprawie.

Każdy adwokat posiadający odpowiednie doświadczenie w reprezentowaniu klientów przed sądem sprawdzi się jako obrońca w procesie karnym

W jaki sposób ustanowić swojego obrońcę?

Ustanowienie obrońcy w sprawie karnej odbywa się na podstawie udzielenia pisemnego upoważnienia do obrony w konkretnej, toczącej się aktualnie sprawie. W treści takiego upoważnienia, poza danymi obrońcy muszą znaleźć się informacje o sprawie – przedmiot sprawy, której udzielane upoważnienie dotyczy. Oskarżony ma możliwość ustanowienia do 3 obrońców w ramach jednego postępowania, prawo ubiegania się o obrońcę z urzędu oraz prawo rezygnacji z obrony (o ile nie jest przewidziana obrona obligatoryjna). Co więcej, oskarżony może w każdej chwili zrezygnować z pomocy obrońcy, a sam obrońca może zrezygnować z reprezentowania swojego klienta (oskarżonego).

Wybierając adwokata, który będzie reprezentował oskarżonego warto decydować się na kancelarię, która specjalizuje się w sprawach karnych i jest gotowa na podjęcie sprawy już w fazie przygotowawczej postępowania. Wsparcie adwokata jest bezcenne, bo opiera się nie tylko na reprezentowaniu oskarżonego w sprawach przed sądem, ale też przygotowywaniu niezbędnych dokumentów, analizowaniu i gromadzeniu dowodów przemawiających na korzyść oskarżonego czy podejmowaniu działań, które mają szansę zmniejszyć wymiar zasądzonej kary.