Wiele utworów tworzonych przez freelancerów jest efektem współpracy pomiędzy specjalistami z różnych dziedzin. Trudno wyobrazić sobie dobrą film reklamowy czy projekt budowlany, który od początku do końca tworzyłaby jedna osoba. Często zdarza się więc, że jeden utwór ma kilku ojców – współautorów. Współautorstwo może w praktyce sprawiać problemy na gruncie praw autorskich. W dzisiejszym artykule powiemy Wam o niektórych z nich.

Utwór współautorski

Kwestię współautorstwa reguluje ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w szczególności jej artykuł 9. Status współtwórcy utworu uzyskuje się z mocy prawa, a nie w drodze umowy między stronami. Innymi słowy mówiąc, faktyczny twórca utworu nie może umówić się z inną osobą, iż na podstawie umowy osoba ta stanie się współautorem utworu.

Porozumienie między współautorami nie pozostaje jednak bez znaczenia dla kwestii współautorstwa. Przyjmuje się, że do powstania utworu współautorskiego niezbędne jest porozumienie autorów (również dorozumiane) co do połączenia wkładów twórczych oraz pracy w celu stworzenia utworu. Należy przy tym pamiętać o różnicy między utworem współautorskim, który powstaje w drodze wspólnych wysiłków, a opracowaniem utworu, z którym mamy do czynienia w przypadku przeróbki cudzego i stworzonego wcześniej utworu.

Niezbędnym elementem dla uznania, że utwór ma charakter współautorski jest wkład twórczy każdego z autorów. W praktyce kwestia ta może sprawiać problemy. Czasem trudno jest stwierdzić, czy jedna z osób współpracujących z twórcą wnosi wkład twórczy, czy też jej praca ma charakter czysto techniczny (wówczas o współautorstwie oczywiście nie może być mowy). W orzecznictwie sądów uznano między innymi, że „osoba, która przy tworzeniu obiektu fotograficznego wykonuje tylko czynności techniczne obsługi sprzętu fotograficznego ściśle według wskazówek twórcy, nie jest współtwórcą w rozumieniu art. 9 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2002 roku, III CKN 1096/00). Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 listopada 2003 r. (V CK 391/020), który uznał, że: „Wprowadzenie do utworu, będącego podręcznikiem akademickim, poprawek niemających charakteru merytorycznego, a jedynie będących poprawkami stylistycznymi czy korektorskimi, nie jest przejawem działalności twórczej i nie uzasadnia przyznania osobie, która dokonała takich poprawek, przymiotu współtwórcy utworu.

Przykładem dzieła współautorskiego może być więc strona internetowa wykonana przez programistę i grafika, z których każdy wniósł wkład intelektualny i własne, oryginalne (twórcze) pomysły w stworzenie tego dzieła. Z drugiej strony, nie będziemy mieli do czynienia z utworem współautorskim, jeśli opracowanie całej koncepcji strony internetowej było wynikiem pracy twórczej i pomysłu grafika, natomiast programista wykonywał wyłącznie polecenia grafika, wiernie odzwierciedlając jego koncepcję poprzez napisanie kodu strony internetowej.

W orzecznictwie pojawiła się również koncepcja, zgodnie z którą również poprzez weryfikację i eliminację z utworu pewnych elementów można uzyskać status współautora, pod warunkiem, że w wyniku dokonanych zmian powstało dzieło o innym charakterze, które bez wkładów osób usuwających pewne fragmenty, miałoby zupełnie inny charakter (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 527/10).

Czy utwór współautorski musi stanowić nierozłączną całość? Otóż nie, istnieją bowiem utwory współautorskie nierozłączne, jak również rozłączne. W przypadku utworów rozłącznych, z którymi często mamy do czynienia w przypadku współpracy autorów różnych specjalności, utwór może stanowić zarówno jedną całość, jak również wkłady poszczególnych autorów mogą mieć samodzielne znaczenie. Tego rodzaju utworem może być na przykład film reklamowy, w którym współtwórcy dokonali połączenia obrazu i dźwięku (choć w przypadku filmów każdy przypadek należy rozpatrywać ostrożnie) czy też utwór muzyczny, do którego słowa i muzykę stworzyły, za wcześniejszym porozumienie, inne osoby.

Współautorstwo utworów wiąże się z pewnymi problemami na gruncie wykonywania wspólnych autorskich praw majątkowych. Kwestie te mogą mieć szczególne znaczenie dla osób chcących nabyć autorskie prawa majątkowe do utworu, nie mając pewności, czy twórcą była jednak osoba czy kilku współtwórców. O tych problemach będziemy dla Was pisać w kolejnych artkułach na naszym blogu.