Nowelizacja ustawy o izbach lekarskich przeprowadzona niecałe dziesięć lat temu wzmocniła rolę pacjenta w postępowaniu dyscyplinarnym i zmieniła proces postępowania dyscyplinarnego lekarzy.

W związku z nowelizacją tej ustawy, pacjent uzyskał status strony w toczącym się postępowaniu z tytułu odpowiedzialności zawodowej. Jak przebiega proces postępowania dyscyplinarnego w przypadku lekarzy i jakie są jego etapy?

Etapy postępowania dyscyplinarnego lekarza

Postępowanie dyscyplinarne lekarzy jest przeprowadzane przede wszystkim przez sądy lekarskie. W pierwszej instancji orzeka okręgowy sąd lekarski, zaś w instancji odwoławczej Naczelny Sąd Lekarski.

Stronami w postępowaniu są: pokrzywdzony pacjent oraz lekarz, którego dotyczy postępowanie oraz rzecznik odpowiedzialności zawodowej. W trakcie całego postępowania, tak lekarz, jak i pacjent, mogą korzystać z pomocy swoich pełnomocników (obrońców). W roli tej mogą wystąpić: adwokat, radca prawny, a nawet inny lekarz.

Postępowanie dyscyplinarne dzieli się na cztery etapy:

• czynności sprawdzające;
• postępowanie wyjaśniające;
• postępowanie przed sądem lekarskim;
• postępowanie wykonawcze.

Podczas czynności sprawdzających, osoba wnosząca skargę do sądu może zostać przesłuchana w charakterze świadka. Postępowanie wyjaśniające ma bowiem na celu ustalenie najważniejszych okoliczności sprawy, sprawdzenie czy doszło przewinienia zawodowego oraz ustalenie ewentualnego obwinionego.

Czym jest przewinienie dyscyplinarne?

Lekarz może odpowiadać za działania sprzeczne z zasadami etyki lekarskiej lub innych przepisów regulujących wykonywanie zawodu lekarza. Nadrzędnym dokumentem zawierającym te zasady jest ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Inną, ważną z punktu widzenia odpowiedzialności jest ponadto ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Głównym obowiązkiem lekarza jest udzielanie pomocy zgodnie z zasadami sztuki medycznej, z należytą starannością oraz dostępnymi metodami. Do pozostałych obowiązków lekarza wynikających z ustawy należą: przestrzeganie praw pacjentów, a ponadto rzetelne prowadzenie dokumentacji medycznej. Lekarz może odpowiadać m.in. za naruszenie prawa pacjenta do poszanowania godności i intymności, za naruszenie prawa pacjenta do informacji, zachowania w tajemnicy informacji o stanie zdrowia.

Postępowanie i rodzaje kar dyscyplinarnych

Postępowanie przed sądem dyscyplinarnym ma miejsce w formie jawnej rozprawy, która może jednak zostać w określonych przypadkach wyłączona. Na rozprawie może być obecny pokrzywdzony pacjent, któremu jako stronie sporu przysługuje prawo zgłaszania wniosków dowodowych takich jak: o przesłuchanie świadków, dopuszczenie dowodów z posiadanych dokumentów lub przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.

Co tyczy się samych rodzajów kar, sąd lekarski może zasądzić:

• upomnienie;
• naganę;
• karę pieniężną;
• zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres mieszczący się w przedziale od 1 do 5 lat;
• ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od 6 miesięcy do 2 lat;
• zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 1 do 5 lat;
• pozbawienie prawa wykonywania zawodu – jest to najcięższy i najbardziej bolesny wymiar kary.

Jeśli popełnienie przewinienia nie zostanie stwierdzone, sąd lekarski uniewinnia obwinionego. Stronom, zarówno lekarzowi, pacjentowi, jak i rzecznikowi odpowiedzialności zawodowej,  przysługuje prawo złożenia odwołania do Naczelnego Sądu Lekarskiego, na które jest 14 dni. Naczelny Sąd Lekarski może orzeczenie utrzymać w mocy, uchylić je lub zmienić. Kolejną instancją jest Sąd Najwyższy: od orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego przysługuje w terminie 2 miesięcy kasacja do Sądu Najwyższego. Oprócz wspomnianych wcześniej trzech stron, kasację mogą także wnieść Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej i Minister Zdrowia. Wraz z orzeczeniem Sądu Najwyższego w sposób jednoznaczny kończy się postępowanie dyscyplinarne i obrona lekarza nic w takiej sytuacji już nie zmieni. Zgodnie z ustawą, kasacja powinna zostać sporządzona i podpisana przez radcę prawnego lub adwokata.

Mediacja

Warto zauważyć, że w trakcie postępowania wyjaśniającego lub nawet w trakcie postępowania przed sądem lekarskim może zostać przeprowadzona mediacja. Mediację przeprowadza się pomiędzy obwinionym a pokrzywdzonym i może ona załagodzić spór zaistniały pomiędzy pacjentem a lekarzem oraz doprowadzić do przeproszenia strony pokrzywdzonej (zakładając, że doszło do naruszenia jej praw). Niestety przypadki tego typu pojednania obu stron są rzadkością, a sam proces jest kosztowny oraz czasochłonny.